اصول و کلیات بهداشت حرفه ای
اصول و کلیات بهداشت حرفه ای
تعریف ایمنی:
عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه (Hazard) که در تعریف علمی ایمنی آمده است، درواقع شرایطی است که دارای پتانسیل رساندن آسیب به کارکنان، تجهیزات و ساختمانها، از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک وظیفه از پیش تعیین شده می باشد.
در استاندارد ISO8402:1992 واژه ایمنی به صورت زیر تعریف شده است:
حالتی که در آن احتمال خطر آسیب (به اشخاص) یا خسارت مادی، به میزان قابل قبول محدود شده باشد.
ایمنی به طور صددرصد و مطلق وجود ندارد و عملاً هم هیچ گاه حاصل نخواهد شد از این روست که گفته می شود ایمنی حفاظت نسبی در برابر خطرات است
الف : تاریخچه بهداشت حرفه ای در جهان
بشر از زمانی که خود را شناخته، در پی تلاش و فعالیت بوده و طبیعتا در مسیر زمان، تحولاتی را پشت سر گذاشته است. اختراع ابزارهای مختلف و به تبع آن تکمیل این ابزارها یکی از مهمترین عوامل تحول در شیوه زندگی انسان است. زمانی ابزار سنگی مورد استفاده قرار میگرفت و بعدها با پیدایش آهن و سایر فلزات ابزار فلزی جایگزین آن شد و تا موقعی که آن ابزار جز با نیروی عضلانی انسان حرکت نمیکرد، ابزار دستی اساسی ترین عنصر تولید بوده است. لیکن با ابداع کشاورزی و دامداری، آغاز شهرنشینی و گسترش شهرها، اختراع ماشین آلات و تجلّی عصر ماشین، انقلابی بس عظیم در گسترش فعالیتهای انسانی پدیدار شد. در دوره هایی که زندگی بشر از شکار و صید و یا کشاورزی تامین میشد به لحاظ سادگی ابزار، عوارض وابسته به شغل (بهداشت محیط کار) ناچیز بوده است و در اکثر موارد از چند خراش یا زخم ساده تا حداکثر، شکستگی اعضاء تجاوز نمیکرده است ولی به تدریج که صنعت پیشرفت کرد و نیروی محرّکه مکانیکی و الکتریکی بوجود آمد خطرات نیز به همان نسبت افزایش یافت.
برای اوّلین بار سقراط و ابوعلی سینا در آثار خود از دردهای شکمی قولنج مانندی در بین کارگران نقاش نام برده اند که مسلما با سرب موجود در رنگهای مصرفی و خواص سمّی آن ارتباط داشته است. جالینوس (Galen) از بیماریهای معدنچیان و دبّاغان نامبرده است.
قرن شانزدهم
اگریکولا (Agricola) و پاراسلوس (Paracelsus) در باره بیماریهای شغلی کارگران ذوب آهن، فلزات و بیماریهای معدنچیان و مسمومیت جیوه آثاری به جای گذارده اند. کتاب آگریکولا در سال 1556 یکسال بعد از مرگ او و کتاب پاراسلوس در سال 1567 منتشر شد.
قرن هفدهم
برناردو رامازینی : معروف ترین جمله را در رابطه با بهداشت حرفه ای عصر خود بیان کرد : سقراط در موقع حضور بر بالین بیمار میپرسید سن شما چقدر است ؟ چند روز است بیمارید ؟ اشتهای شما چگونه است، و . . . من میخواهم به گفتة او این عبارت را اضافه کنم شغل شما چیست ؟ (کتاب بیماریهای شغلی Demordis Artificum Diatriba ) رامازینی در کتاب خود از بیماریهای کوزه گرها، شیشه گرها، نقاشها، شیمیستها، حلبی سازها و دباغان و مشاغل گوناگون دیگر نام برده است. وی لزوم استراحت را در فواصل کار توصیه مینماید. با مطالعه آثار این دانشمند بزرگ به کسانی که او را پدر طب شغلی نامیده اند کاملا حق میدهیم.
قرن هیجدهم
در انگلستان توماس پرسیوال پُت (Thomas Percival Pott) که نام او به علت پُت (سل ستون مهره ها) مشهور است متوجه شد که اطفالی که جهت پاک کردن دودکش بخاریها وارد آن میشوند به سرطان پوست بیضه مبتلا میشوند.
دکتر تاکرا (Charles Turnur Thackrah) پزشک و دانشمند انگلیسی از مسمومیت سرب نزد نقاشان منازل نام برده است. در قرن هیجدهم در سویس تیسوت به بیماری سنگتراشان اشاره نمود.
قرن نوزدهم و بیستم
در انگلستان توماس الیور در کتاب خود که در سال 1908 منتشر کرد به بیماریهای شغلی اشاره نموده است. دکتر توماس لِگ (Thomas moris legge) در کتاب خود به نام جذب و مسمومیت سرب که به کمک دکتر گادبای در سال 1912 منتشر کرد به مضرّات این فلز اشاره مینماید و متعاقب او در آمریکا مسمومیت فسفر نظر اندریو را جلب میکند. در زمان جنگ جهانی دوّم مسئولین کارخانه ها به این نکته پی بردند که در نظر گرفتن شرایط صحیح کار و داشتن کارگران سالم از لحاظ بدنی و روانی امر افزایش تولید میسر نمیباشد. پس از جنگ این احتیاج به وسیله جامعه غیر نظامی نیز احساس شد و صاحبان کارخانه ها جهت تامین بهداشت و سلامت کارکنان خود اقدام به تاسیس سرویسهای طبّی در محیط کارخانه و کارگاه ها نمودند.
ب ـ تاریخچه بهداشت حرفه ای در ایران
در مرداد سال 1325 وزارت کار و امور اجتماعی تشکیل و قانون موقت کار را تدوین نمود و در سال 1337 قانون مزبور با اصلاحات و تغییراتی به صورت قانون به تصویب رسید و اجرای وظایف مربوط به بهداشت و ایمنی مندرج در قانون کار وقت به عهده اداره کل بازرسی کار قرار گرفت. در وزارت کار و امور اجتماعی وقت ادارات زیر جهت حفظ سلامت و بهداشت کارگران ایجاد گردید.
در استاندارد ISO8402:1992 واژه ایمنی به صورت زیر تعریف شده است:
حالتی که در آن احتمال خطر آسیب (به اشخاص) یا خسارت مادی، به میزان قابل قبول محدود شده باشد.
ایمنی به طور صددرصد و مطلق وجود ندارد و عملاً هم هیچ گاه حاصل نخواهد شد از این روست که گفته می شود ایمنی حفاظت نسبی در برابر خطرات است
الف : تاریخچه بهداشت حرفه ای در جهان
بشر از زمانی که خود را شناخته، در پی تلاش و فعالیت بوده و طبیعتا در مسیر زمان، تحولاتی را پشت سر گذاشته است. اختراع ابزارهای مختلف و به تبع آن تکمیل این ابزارها یکی از مهمترین عوامل تحول در شیوه زندگی انسان است. زمانی ابزار سنگی مورد استفاده قرار میگرفت و بعدها با پیدایش آهن و سایر فلزات ابزار فلزی جایگزین آن شد و تا موقعی که آن ابزار جز با نیروی عضلانی انسان حرکت نمیکرد، ابزار دستی اساسی ترین عنصر تولید بوده است. لیکن با ابداع کشاورزی و دامداری، آغاز شهرنشینی و گسترش شهرها، اختراع ماشین آلات و تجلّی عصر ماشین، انقلابی بس عظیم در گسترش فعالیتهای انسانی پدیدار شد. در دوره هایی که زندگی بشر از شکار و صید و یا کشاورزی تامین میشد به لحاظ سادگی ابزار، عوارض وابسته به شغل (بهداشت محیط کار) ناچیز بوده است و در اکثر موارد از چند خراش یا زخم ساده تا حداکثر، شکستگی اعضاء تجاوز نمیکرده است ولی به تدریج که صنعت پیشرفت کرد و نیروی محرّکه مکانیکی و الکتریکی بوجود آمد خطرات نیز به همان نسبت افزایش یافت.
برای اوّلین بار سقراط و ابوعلی سینا در آثار خود از دردهای شکمی قولنج مانندی در بین کارگران نقاش نام برده اند که مسلما با سرب موجود در رنگهای مصرفی و خواص سمّی آن ارتباط داشته است. جالینوس (Galen) از بیماریهای معدنچیان و دبّاغان نامبرده است.
قرن شانزدهم
اگریکولا (Agricola) و پاراسلوس (Paracelsus) در باره بیماریهای شغلی کارگران ذوب آهن، فلزات و بیماریهای معدنچیان و مسمومیت جیوه آثاری به جای گذارده اند. کتاب آگریکولا در سال 1556 یکسال بعد از مرگ او و کتاب پاراسلوس در سال 1567 منتشر شد.
قرن هفدهم
برناردو رامازینی : معروف ترین جمله را در رابطه با بهداشت حرفه ای عصر خود بیان کرد : سقراط در موقع حضور بر بالین بیمار میپرسید سن شما چقدر است ؟ چند روز است بیمارید ؟ اشتهای شما چگونه است، و . . . من میخواهم به گفتة او این عبارت را اضافه کنم شغل شما چیست ؟ (کتاب بیماریهای شغلی Demordis Artificum Diatriba ) رامازینی در کتاب خود از بیماریهای کوزه گرها، شیشه گرها، نقاشها، شیمیستها، حلبی سازها و دباغان و مشاغل گوناگون دیگر نام برده است. وی لزوم استراحت را در فواصل کار توصیه مینماید. با مطالعه آثار این دانشمند بزرگ به کسانی که او را پدر طب شغلی نامیده اند کاملا حق میدهیم.
قرن هیجدهم
در انگلستان توماس پرسیوال پُت (Thomas Percival Pott) که نام او به علت پُت (سل ستون مهره ها) مشهور است متوجه شد که اطفالی که جهت پاک کردن دودکش بخاریها وارد آن میشوند به سرطان پوست بیضه مبتلا میشوند.
دکتر تاکرا (Charles Turnur Thackrah) پزشک و دانشمند انگلیسی از مسمومیت سرب نزد نقاشان منازل نام برده است. در قرن هیجدهم در سویس تیسوت به بیماری سنگتراشان اشاره نمود.
قرن نوزدهم و بیستم
در انگلستان توماس الیور در کتاب خود که در سال 1908 منتشر کرد به بیماریهای شغلی اشاره نموده است. دکتر توماس لِگ (Thomas moris legge) در کتاب خود به نام جذب و مسمومیت سرب که به کمک دکتر گادبای در سال 1912 منتشر کرد به مضرّات این فلز اشاره مینماید و متعاقب او در آمریکا مسمومیت فسفر نظر اندریو را جلب میکند. در زمان جنگ جهانی دوّم مسئولین کارخانه ها به این نکته پی بردند که در نظر گرفتن شرایط صحیح کار و داشتن کارگران سالم از لحاظ بدنی و روانی امر افزایش تولید میسر نمیباشد. پس از جنگ این احتیاج به وسیله جامعه غیر نظامی نیز احساس شد و صاحبان کارخانه ها جهت تامین بهداشت و سلامت کارکنان خود اقدام به تاسیس سرویسهای طبّی در محیط کارخانه و کارگاه ها نمودند.
ب ـ تاریخچه بهداشت حرفه ای در ایران
در مرداد سال 1325 وزارت کار و امور اجتماعی تشکیل و قانون موقت کار را تدوین نمود و در سال 1337 قانون مزبور با اصلاحات و تغییراتی به صورت قانون به تصویب رسید و اجرای وظایف مربوط به بهداشت و ایمنی مندرج در قانون کار وقت به عهده اداره کل بازرسی کار قرار گرفت. در وزارت کار و امور اجتماعی وقت ادارات زیر جهت حفظ سلامت و بهداشت کارگران ایجاد گردید.